مقدمه

طرح صنعتی به ابعاد زیبایی‌شناسی و شکل ظاهری یک محصول اعم از محصولات و فرآورده‌های صنعتی و یا صنایع دستی مرتبط می‌باشد و عامل مهمی برای جذب مشتریان است. طرح صنعتی برای یک شرکت هم یک ابزار دارای اهمیت است که به‌وسیله آن، می‌تواند با عرضه‌ی محصولات دارای طرح‌های جدید و مطابق با سلیقه‌ی مصرف‌کنندگان، مشتریان زیادی را جذب و سهم بیشتری از بازار را از آن خود نماید.

 حال چگونه ایده‌ی خود را به‌عنوان طرح صنعتی ثبت نماییم؟

چگونه از ایده‌ی خود حفاظت نماییم؟

آیا هر ایده‌ای را می‌شود به‌عنوان طرح صنعتی ثبت نمود؟

تعریف طرح صنعتی

مطابق ماده 82 قانون حمایت از مالکیت صنعتی مصوب سال 1403، هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها یا هردو و هرگونه شکل سه‌بعدی با خطوط، رنگ‌ها و یا بدون آن‌ها، به‌گونه‌ای که چنین ترکیب یا شکل به یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی، شکل ظاهری و بصری خاصی را بدهد، طرح صنعتی است.

نحوه تکمیل اظهارنامه ثبت طرح صنعتی

 - اظهارنامه ثبت طرح صنعتی مشتمل بر موارد ذیل می‌باشد:

1- اطلاعات هویتی متقاضی یا نماینده او

2- اطلاعات هویتی طراح

3- عنوان طرح صنعتی و مشخصات نگاشتاری (گرافیکی) تشکیل‌دهنده آن

4- تعیین طبقه طرح صنعتی براساس طبقه‌بندی بین‌المللی طرح‌های صنعتی

5- تاریخ، محل و شماره اظهارنامه یا گواهینامه طرح صنعتی در خارج از کشور (در صورت درخواست حق تقدم)

6- اطلاعات مربوط‌به اظهارنامه اصلی (در صورت تکمیلی بودن طرح صنعتی)

7- تعیین نوع فرآورده یا محصولی که ثبت طرح صنعتی برای آن درخواست شده است.

8- تعیین پیوست‌ها

-منظور از طبقه‌بندی بین‌المللی، طبقه‌بندی مذکور در موافقت‌نامه‌ی لوکارنو درباره نحوه طبقه‌بندی بین‌المللی طرح‌های صنعتی مصوب سال 1968 می‌باشد که به شرح ذیل است:

طبقه 1- مواد غذایی

طبقه 2- پوشاک و اقلام و لوازم خرازی

طبقه 3- کالاهای مسافرتی، چمدان، چتر آفتابی و لوازم شخصی که در جای دیگر ذکر نشدند.

طبقه 4- انواع برس و قلم مو

طبقه 5- اقلام ساخته‌شده از منسوجات، مواد ورقی طبیعی یا مصنوعی

طبقه 6- اسباب و اثاثیه منزل

طبقه 7- اقلام خانگی که در جای دیگری قید نشده‌اند.

طبقه 8- ابزارآلات و یراق‌آلات 

طبقه 9- بسته‌بندی‌ها و ظروف مخصوص حمل‌ونقل یا جابه‌جایی کالا

طبقه 10- ساعت مچی و دیواری و سایر لوازم اندازه‌گیری، کنترل و علامت دادن

طبقه 11- اقلام تزیینی و زیورآلات

طبقه 12- وسایل حمل‌ونقل یا بالا بردن

طبقه 13- تجهیزات تولید، توزیع یا تبدیل برق

طبقه 14- تجهیزات ضبط، ارتباطات یا بازیابی اطلاعات

طبقه 15- ماشین‌آلاتی که در جای دیگر قید نشده‌اند.

طبقه 16- دستگاه‌های عکاسی، سینماتوگرافی و بصری

طبقه 17- آلات موسیقی

طبقه 18- ماشین‌آلات چاپ و ماشین‌های اداری

طبقه 19- نوشت‌افزار و لوازم اداری، مواد تدریس و آموزش و مواد مورد استفاده نقاشان

طبقه 20- تجهیزات فروش و تبلیغات، تابلوها

طبقه 21- انواع بازی، اسباب‌بازی، چادر و اقلام ورزشی

طبقه 22- تسلیحات، اقلام آتش‌بازی و نورافشانی، لوازم برای شکار، ماهیگیری و دفع آفات

طبقه 23- تجهیزات توزیع مایعات، لوازم بهداشتی، تجهیزات گرمایشی، تهویه و تهویه مطبوع، سوخت جامد.

-در ادامه‌ی مراحل ثبت طرح صنعتی، مدارک زیر باید به اظهارنامه پیوست شود:

1- مدرک هویت متقاضی و طراح

2- نمونه شکل یا تصویر نگاشتاری (گرافیکی) یا نمونه ترسیم‌شده از جوانب مختلف طرح مورد تقاضای حمایت

3- تسلیم نمونک (ماکت) یا نمونه واقعی طرح، در صورت درخواست مرجع ثبت.

4- توصیف طرح و تعیین کالاهایی که طرح صنعتی بر روی آن‌ها اجرا می‌شود.

5- درخواست کتبی مبنی بر عدم ذکر نام طراح، درصورتی‌که او بخواهد نامش در اظهارنامه درج نشود.

6- مدارک مربوط‌به حق تقدم که باید هم‌زمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف مدت یک ماه از آن تاریخ تسلیم شود، درصورت درخواست حق تقدم.

7- رسید مربوط‌به پرداخت هزینه‌های قانونی.

موضوعات قابل ثبت

موضوعاتی قابل ثبت هستند که نکات ذیل در آن‌ها رعایت شده باشد:

نکته 1

-ترکیب خطوط

-ترکیب رنگ‌ها

-ترکیب خطوط و رنگ‌ها

-هر شکل سه‌بعدی با خطوط، رنگ‌ها یا بدون آن‌ها

نکته 2

-اجرا بر روی محصول صنعتی

-تغییر ظاهری محصول

به‌واقع، منظور این است که طرح صنعتی برای اینکه مورد حمایت قانون باشد، صرفاً نباید جنبه‌ی هنری محض داشته باشد؛ بلکه باید این قابلیت را داشته باشد که روی یک کالا قرار بگیرد و سبب تغییرات ظاهری آن محصول شود، به‌گونه‌ای که این تغییرات، نظر مشتریان را به خود جلب کند.

نکته 3

محصولات صنعتی، گستره‌ی وسیعی از محصولات را شامل می‌شود. محصولات صنعتی، ابزار فنی، جواهرآلات، ابزار صنعت پزشکی، صنایع دستی، صنایع کشاورزی، منسوجات، بسته‌بندی محصولات ، فضای داخلی یا راه‌اندازی یک فروشگاه.

بررسی لزوم معیارهای جدید و اصیل بودن برای ثبت طرح صنعتی

یک طرح صنعتی زمانی قابلیت ثبت را دارد که جدید و اصیل باشد.

جدید بودن یعنی اینکه، واجد تازگی باشد، مشابه و همانند طرح‌های ثبت‌شده‌ی قبلی نباشد و قبل از تاریخ تقدیم اظهارنامه و یا قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت، برای عموم افشا نشده باشد؛ ضمناً ملاک و معیار جغرافیایی افشا یا عدم افشا، هر نقطه‌ای از جهان است.

اصیل بودن هم به این معنا است که به‌طور مستقل به‌وسیله خود طراح پدید آمده و کپی یا تقلید از طرح‌های موجود نباشد.

موضوعات غیرقابل ثبت

1- طرح‌های حاوی نمادها یا نشانه‌های رسمی دولتی

2- روش‌ها و اصول مربوط‌به طراحی صنعتی

3- طرح‌های مغایر با موازین شرعی، نظم عمومی و یا اخلاق حسنه

4- تغییر در ابعاد کالاهای موجود

5- طرح‌هایی که عین یا به طرز گمراه‌کننده‌ای حاوی یا شبیه علامت تجاری ثبت‌شده دیگری باشد.

6- طرحی که صرفاً عملکرد فنی داشته باشد و شکل جدیدی را برای یک فرآورده یا محصول ارائه ندهد.

7- قطعات وابسته در طرح‌های مرکب (لوازم یدکی)

مدت اعتبار طرح صنعتی

-وقتی شخص طرح صنعتی خود را مطابق مقررات قانونی ثبت می‌کند، به او گواهینامه‌ی طرح صنعتی اعطا می‌کنند که مدت اعتبار این گواهینامه، پنج سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه است. ضمناً اعتبار این گواهینامه می‌تواند با پرداخت هزینه‌های مربوط، برای دو دوره‌ی پنج‌ساله‌ی متوالی تمدید شوند، که مجموعاً پانزده سال می‌شود.

حقوق ناشی از ثبت طرح صنعتی

- حقوق انحصاری ناشی از بهره‌برداری از یک طرح صنعتی ثبت‌شده عبارتند از: ساخت، فروش و وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی.

-مالک طرح صنعتی ثبت‌شده می‌تواند علیه شخصی که بدون موافقت و کسب اجازه از او اعمال فوق‌الذکر را برای مقاصد تجاری انجام دهد یا مرتکب عملی شود که عرفاً موجبات نقض حقوق مالک در آینده را فراهم آورد، در دادگاه اقامه دعوی نماید.

-لازم به ذکر است که حقوق انحصاری زمانی به مالک طرح صنعتی اختصاص می‌یابد که آن را مطابق قانون ثبت کرده باشد.

نتیجه‌گیری

برای اینکه اشخاص بتوانند ایده‌ها و طرح‌های خلاقانه‌ی خود را که جدید، اصیل و غیر کپی می‌باشند حفظ نمایند، بایستی مطابق قانون آن‌ها را به ثبت برسانند. بعد از ثبت، می‌توانند هم خودشان از طرح صنعتی خود استفاده کنند، هم به شخص یا اشخاصی که خود اجازه‌ی استفاده را به ایشان داده‌اند، اختیار استفاده را بدهند. همچنین، بعد از ثبت، اجازه‌ی ساخت، فروش و حتی وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی را دارند و اگر کسی این حقوق انحصاری مالک طرح صنعتی را نقض نماید، وی می‌تواند با طرح دعوی در محاکم حقوق قانونی خود درخصوص طرح صنعتی را پیگیری قضایی نماید.

سمانه ارجمند راد