1. جعل و مانور متقلبانه
- محو شدن جعل نیست: اگر نوشته‌ای با جوهری نوشته شده باشد که قابلیت محو شدن دارد، این عمل جعل محسوب نمی‌شود؛ زیرا عنصر قلب حقیقت (تغییر در ماهیت یا محتوای سند) وجود ندارد. اما استفاده از جوهر محو‌شو می‌تواند به‌عنوان یک "مانور متقلبانه" در نظر گرفته شود.
- اتلاف سند: ریختن جوهر یا سیاه کردن یک سند به حدی که غیرقابل استفاده شود، به‌جای جعل، جرم "اتلاف سند" محسوب می‌شود.
2. مصادیق خاص جعل در "اسناد و مدارک"
- الصاق عکس: اگر فردی عکس خود را روی شناسنامه دیگری الصاق کند، این عمل جعل محسوب نمی‌شود، مگر اینکه آن عکس ممهور به مهر رسمی شده باشد و مهر نیز جعل شود.
- ترمیم نوشته پاره‌شده: چسباندن تکه‌های یک نوشته پاره‌شده و استفاده مجدد از آن، جعل محسوب نمی‌شود، بلکه ممکن است "حیله یا تقلب" باشد.
3. جعل در مهر و علائم
- ساخت و استفاده از مهر: اگر شخصی مهری بسازد یا از مهر دیگری (بدون اجازه) استفاده کند، هر دو عمل جعل محسوب می‌شود. مهم نیست مهر را با سرقت، تهدید یا طرق دیگر به دست آورده باشد.
- تعدد مادی: اگر فردی هم مهر بسازد و هم از آن استفاده کند، این اعمال به دلیل تفاوت در ماهیت، "تعدد مادی" (ارتکاب دو جرم جداگانه) خواهد داشت.
- موضوع جعل: مواردی که می‌توانند موضوع جرم جعل باشند عبارت‌اند از: نوشته، مهر، منگنه (عیار طلا و نقره)، علامت و تمبر.
4. جعل رایانه‌ای
- تغییر داده‌ها: هرگونه تغییر یا تحریف در داده‌ها یا علائم موجود در سامانه‌های رایانه‌ای یا کارت‌های حافظه "جعل رایانه‌ای" محسوب می‌شود.
5. مواردی که جعل محسوب نمی‌شود:
- دیوارنویسی یا نقاشی: تغییر یا کپی‌برداری از دیوارنویسی، سنگ‌نوشته یا نقاشی، جعل محسوب نمی‌شود؛ مگر اینکه پای "جعل امضای نقاش" در میان باشد.
- تغییر ارقام در وسایل نقلیه: تغییر شماره شاسی یا پلاک خودرو جعل محسوب نمی‌شود؛ بلکه به‌عنوان یک "جرم خاص" تلقی می‌شود.
6. "شبیه‌سازی در جعل"
- جعل لزوماً به معنای شبیه‌سازی کامل نیست؛ کافی است "قابلیت فریب دادن و ایجاد اشتباه" وجود داشته باشد. اما در موارد خاص مانند جعل اسکناس، شباهت زیاد شرط اصلی است.
7. شرایط تحقق جرم جعل
- جعل یک "جرم مطلق" است؛ یعنی نیازی به تحقق نتیجه (ضرر واقعی) ندارد، اما باید "قابلیت ایراد ضرر" وجود داشته باشد.
- ضرر ناشی از جعل می‌تواند "مادی، معنوی یا اجتماعی" باشد.
8. ویژگی‌های موضوع جرم جعل
- اصیل بودن: موضوع جعل نباید خود جعلی یا غیرقانونی باشد. مثلاً جعل روی یک سند قبلاً جعلی، جعل محسوب نمی‌شود.
- سندیت داشتن: جعل در فتوکپی یا اسکن سند، جعل محسوب نمی‌شود، مگر اینکه آن فتوکپی یا اسکن "مصدق"(تأییدشده توسط مراجع رسمی) باشد.
9. قصد و نیت در جرم جعل
- جعل یک جرم "عمدی" است؛ بنابراین مرتکب باید:
1. قصد قلب حقیقت (تحریف یا تغییر واقعیت سند) داشته باشد.
2. بداند که عمل او متقلبانه است.
3. قصد ضرر رساندن به دیگران داشته باشد (سوءنیت خاص).
- توجه داشته باشید که قصد انتفاع (بردن منفعت) شرط نیست؛ صرف قصد تقلب و ضرر کافی است.
زهرا اکبری پویانی
زهرا اکبری پویانی
04 خرداد 1404