چک ضمانت تخلیه به‌عنوان یکی از ابزارهای تضمین در قراردادهای اجاره املاک غیرمنقول مورد استفاده قرار می‌گیرد. این چک معمولاً توسط مستأجر به موجر تحویل داده می‌شود تا تضمینی برای تخلیه ملک در پایان مدت اجاره باشد. برای بررسی قابلیت وصول این چک، ابتدا باید شرایط و ماهیت آن به‌طور دقیق مورد تحلیل قرار گیرد.  

چک، به‌عنوان یک سند تجاری، اصولاً دارای وصف تجریدی است، به این معنا که می‌توان آن را مستقل از مبنای قراردادی مطالبه کرد. اما درج قیدهایی مانند «ضمانت تخلیه بابت قرارداد اجاره مورخ...» موجب می‌شود که وصف تجریدی چک محدود شده و وصول آن مشروط به اثبات شرایط مرتبط با قرارداد اجاره گردد.  

در صورتی که مدت اجاره منقضی شده و مستأجر ملک را تخلیه نکرده باشد، موجر می‌تواند نسبت به وصول چک ضمانت تخلیه اقدام کند. در چنین مواردی، موجر باید با ارائه قرارداد اجاره به بانک یا مرجع قضایی، اثبات نماید که چک مذکور به‌عنوان ضمانت تخلیه صادر شده و شرایط استفاده از آن محقق شده است.  

در حالتی که چک ضمانت تخلیه وجود نداشته باشد یا موجر بخواهد از ابزارهای قانونی برای تخلیه ملک استفاده کند، می‌تواند دستور تخلیه را از دادگاه صلح درخواست نماید. این دستور پس از بررسی انقضای مدت اجاره و شرایط قرارداد توسط دادگاه صادر می‌شود و با همکاری ضابطین قضایی اجرا خواهد شد.  

علاوه بر دستور تخلیه، موجر می‌تواند برای مطالبه خسارت یا وجه التزام ناشی از تأخیر در تخلیه ملک اقدام نماید. اگر در قرارداد اجاره، وجه التزام یا خسارت تأخیر در تخلیه پیش‌بینی شده باشد، موجر می‌تواند دادخواستی در این خصوص تنظیم و خسارت مورد نظر را مطالبه کند. چنانچه مبلغ خسارت کمتر از صد میلیون تومان باشد، دادگاه صلح صالح به رسیدگی خواهد بود و اگر مبلغ بیش از این میزان باشد، دادگاه حقوقی به آن رسیدگی خواهد کرد.  

در صورتی که خسارت قراردادی در قرارداد پیش‌بینی نشده باشد، موجر می‌تواند دادخواست مطالبه اجرت‌المثل ایام تصرف را به دادگاه ارائه دهد. در این حالت، دادگاه با تعیین کارشناس رسمی دادگستری، میزان اجرت‌المثل را محاسبه کرده و مستأجر را به پرداخت آن محکوم می‌کند. این مطالبه تا زمان تخلیه کامل ملک ادامه خواهد داشت.  

بنابراین، چک ضمانت تخلیه در صورتی که مدت اجاره منقضی شده و مستأجر ملک را تخلیه نکرده باشد، قابل وصول است، مشروط بر اینکه موجر مستندات قانونی لازم را ارائه و شرایط مرتبط با قرارداد را رعایت کرده باشد. 

زهرا اکبری پویانی