مقدمه

شرکت‌های چند ملیتی Multinational Corporations که به اختصار MNC نامیده می‌شوند، شرکت‌هایی هستند که انواع فعالیت‌های تجاری، تولیدی و خدماتی خود را در چندین کشور مختلف جهان گسترش می‌دهند. این شرکت‌ها معمولاً مقر اصلی خود را در یک کشور قرار می‌دهند. اما دفاتر، کارخانه‌ها و نمایندگی‌هایی در کشور‌های دیگر نیز ایجاد می‌کنند.

گفتار اول: ویژگی‌های شرکت‌های چند ملیتی

شرکت‌های چند ملیتی به عنوان غول‌های اقتصادی دنیا از جمله شرکت گوگل google در صنعت فناوری، کوکاکولا coca cola، در صنعت نوشابه و شرکت فایزر Pfizer در صنعت دارو، دارای ویژگی‌های خاصی هستند که بر اهمیت و رونق آن‌ها افزوده است. این ویژگی‌ها که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود، از ویژگی‌های اصلی و اساسی این شرکت‌ها محسوب می‌شوند.

۱- ابعاد جهانی:

این شرکت‌ها دارای ابعاد جهانی هستند؛ چراکه، آن‌ها در مقیاس جهانی عمل می‌کنند و محصولات یا خدماتی را به بازار‌های بین‌المللی عرضه می‌کنند. به عبارت دیگر، این شرکت‌ها در بسیاری از کشور‌های جهان فعالیت دارند و بازار‌های جهانی را هدف قرار می‌دهند.

۲- ساختار پیچیده:

آن‌ها معمولاً ساختار سازمانی پیچیده‌ای دارند که شامل یک دفتر مرکزی و شرکت‌های فرعی، شعبه‌ها و نمایندگی‌های متعدد در سراسر جهان است.

۳- تأثیر‌گذاری بر اقتصاد جهان:

شرکت‌های چند ملیتی بر اقتصاد کشور‌های میزبان تأثیر قابل توجهی دارند و می‌توانند بر سیاست‌ها، فرهنگ و محیط زیست کشور‌های مختلف تأثیر‌گذار باشند. از جمله ایجاد اشتغال، انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری در کشور میزبان.

۴- استفاده از فناوری‌های نوین:

MNC‌ها سعی می‌کنند از فناوری‌ها نوین برای بهبود بهره‌وری، مدیریت زنجیره تأمین و ارتباطات جهانی استفاده کنند.

۵- مسوولیت اجتماعی:

بسیاری از MNCها به مسوولیت اجتماعی خود آگاه هستند و تلاش می‌کنند تا تأثیرات منفی فعالیت‌های خود بر محیط زیست و جوامع محلی را کاهش دهند. آن‌ها سعی می‌کنند با انجام فعالیت‌های اجتماعی به افراد مختلف جامعه به شکل‌های مختلف کمک و یاری برسانند.

گفتار دوم: اهمیت شرکت‌های چند ملیتی

شرکت‌های چند ملیتی با توجه به اینکه در چند کشور مختلف جهان مشغول به فعالیت هستند، انجام فعالیتشان از جهات و دلایل مختلف دارای اهمیت است. به عنوان مثال، این شرکت‌ها از نظر گسترش بازار دارای اهمیت هستند. به این صورت که موجب دسترسی به بازار‌های جدید و بزرگ‌تر در نقاط مختلف جهان می‌شوند. دلیل دیگر اهمیتشان، کاهش هزینه‌ها است. چراکه، باعث بهره‌مندی از منابع ارزان‌تر در کشورهای مختلف می‌شوند. علاوه بر این، شرکت‌های چند ملیتی موجب کاهش ریسک در فعالیت‌ها و اقدامات خود نیز می‌شوند. به این ترتیب که، باعث پخش ریسک در چندین کشور حوزه فعالیت خود می‌شوند. دلیل دیگری که می‌توان به عنوان دلیل اهمیت این شرکت‌ها بیان کرد، فعالیت‌های نو‌آورانه به گونه‌ای که سبب تبادل دانش و فناوری بین واحد‌های مختلف شرکت شود، است.

گفتار سوم: چالش‌های شرکت‌های چند ملیتی

شرکت‌های چند ملیتی با چالش‌هایی در انجام فعالیت‌های خود مواجه هستند که می‌توان آن‌ها را به دو گروه چالش‌های غیر حقوقی و چالش‌های حقوقی تقسیم نمود.

الف- چالش‌های غیر حقوقی:

از جمله چالش‌های غیر حقوقی این شرکت‌ها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

۱- مقررات قانونی:

تطبیق با قوانین و مقررات مختلف در کشور‌های مختلف جهان به عنوان چالشی بزرگ برای شرکت‌های چند ملیتی به شمار می‌رود.

۲- تفاوت‌های فرهنگی:

مدیریت تفاوت‌های فرهنگی در یک سازمان جهانی به خاطر گوناگونی فرهنگ، زبان، قومیت و .... کاری است پیچیده و دشوار برای MNCها در کشور‌های مختلف.

۳- مسائل اجتماعی:

MNCها ممکن است با مسائل اجتماعی مانند نابرابری درآمدی و بهره‌کشی از کارگران در کشور‌های مورد فعالیت خود مواجه شوند.

۴- نوسانات نرخ ارز:

نوسانات نرخ ارز می‌تواند بر سودآوری MNCها تأثیر‌گذار باشد.

ب- چالش‌های حقوقی شرکت‌های چند ملیتی

شرکت‌های چند ملیتی با چالش‌های حقوقی متعددی رو‌به‌رو هستند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- تعارض قوانین:

قوانین و مقررات از یک کشور به کشور دیگر تفاوت دارند. همین موضوع موجب تعارض آن‌ها می‌شود و این امر برای شرکت‌های چند ملیتی ایجاد مشکل می‌کند.

۲- دادرسی و حل اختلاف:

تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به اختلافات بین شرکت‌های چند ملیتی و دولت‌ها یا اشخاص ثالث یکی دیگر از چالش‌های حقوقی مهم این شرکت‌ها است.

۳- مسوولیت شرکت مادر در قبال اقدامات شرکت‌های فرعی:

تعیین میزان مسوولیت شرکت مادر در قبال اقدامات شرکت‌های فرعی در کشور‌هایی که این شرکت‌های فرعی در آنجا قرار دارند، یکی از دغدغه‌ها و چالش‌های مهم حقوقی MNCها است.

گفتار چهارم: راهکار‌های بهبود عملکرد شرکت‌های چند ملیتی

برای بهبود عملکرد شرکت‌های چند ملیتی و کاهش چالش‌های پیش‌روی آن‌ها، راهکار‌هایی پیشنهاد می‌شود که در ادامه، اجمالا، به آن‌ها پرداخته می‌شود.

تقویت قوانین بین‌المللی و به عبارتی، تدوین قوانین بین‌المللی قوی‌تر و جامع‌تر برای تنظیم فعالیت‌های شرکت‌های چند ملیتی، تشویق به مسوولیت اجتماعی به صورت تشویق شرکت‌های چند ملیتی به پذیرش مسوولیت‌های اجتماعی خود و ایجاد انگیزه برای آن‌ها جهت انجام فعالیت‌های مسوولانه، شفافیت بیشتر به مفهوم افزایش شفافیت در فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکت‌های چند ملیتی و همکاری بین‌المللی به این ترتیب که، تقویت همکاری بین‌المللی برای مقابله با تخلفات شرکت‌های چند ملیتی با هدف کنترل عملکرد و فعالیت بهینه این شرکت‌ها، از جمله راه‌ حل‌هایی هستند که برای بهبود عملکرد این شرکت‌ها پیشنهاد می‌شوند.

نتیجه‌گیری

MNC‌ها با توجه به ویژگی‌های خاص و نوع فعالیتی که دارند که بر اهمیت وجود آن‌ها و فعالیتشان در کشور‌های دیگر افزوده است، همواره با چالش‌هایی مواجه هستند که برخی از این چالش‌ها، در متن بیان شدند. به منظور بهبود عملکرد و فعالیت شرکت‌های چند ملیتی، باید راهکار‌ها و راه حل‌هایی نظیر آنچه در متن ذکر شد را پیدا کرده و از آن‌ها، برای پیشرفت این شرکت‌ها استفاده نمود.

مهناز حسین‌پور